Ngân hàng Tế bào gốc thuộc Bệnh viện Truyền máu Huyết học được thành lập từ năm 2001 với tên gọi ban đầu là Ngân hàng Máu Cuống Rốn, theo quyết định số 1369/SYT-QĐ ngày 7/8/2001 của Sở Y tế TP.HCM. Đến năm 2004, chúng tôi chính thức trở thành thành viên của AsiaCord – hiệp hội Ngân hàng Máu Cuống Rốn Châu Á, đánh dấu bước tiến trong việc hội nhập quốc tế. Năm 2012, Ngân hàng Tế bào gốc được tổ chức lại và công nhận bởi Bộ Y tế theo quyết định số 2352/QĐ-BYT ngày 05/7/2012 về việc công nhận đủ điều kiện và cho phép hoạt động đối với Ngân hàng Tế bào gốc trực thuộc Bệnh viện Truyền máu Huyết học thành phố Hồ Chí Minh. Với hơn hai thập kỷ phát triển, Ngân hàng Tế bào gốc thuộc Bệnh viện Truyền máu Huyết học TP.HCM là một trong những đơn vị tiên phong tại Việt Nam trong lĩnh vực lưu trữ và ứng dụng tế bào gốc phục vụ cho điều trị.

       Ngân hàng Tế bào gốc thuộc Bệnh viện Truyền máu Huyết học có đội ngũ các cán bộ có trình độ chuyên môn cao từ khâu tuyển chọn, thu thập, xử lý, kiểm tra chất lượng, lưu trữ, cấp phát tế bào gốc, được đào tạo bài bản từ các nước tiên tiến trong lĩnh vực tế bào gốc như Nhật Bản, Singapore, Đài Loan, Bỉ… cùng với cơ sở vật chất của ngân hàng được trang bị hiện đại, với hệ thống lưu trữ lạnh ni-tơ tự động, khép kín BioArchive (Hoa Kỳ). Tính đến nay, chúng tôi đã xử lý và lưu trữ hơn 8.200 đơn vị tế bào gốc máu cuống rốn và 1.080 đơn vị tế bào gốc máu ngoại vi, phục vụ nhu cầu ghép tế bào gốc và nghiên cứu y học.

Ngân hàng Tế bào gốc thuộc Bệnh viện Truyền máu Huyết học đã và đang áp dụng các quy trình chuẩn quốc tế để xử lý và lưu trữ tế bào gốc từ các nguồn: máu cuống rốn và tế bào gốc trung mô từ bánh nhau, dây rốn (công nghệ Nhật Bản); máu ngoại vi và tế bào lympho từ người hiến (Donor lymphocyte infusion - DLI) (công nghệ Đài Loan), không chỉ dừng lại ở việc lưu trữ, chúng tôi còn hướng đến nghiên cứu các kỹ thuật mới, phát triển liệu pháp điều trị tế bào trong ứng dụng điều trị.

      Thu thập, xử lý và lưu trữ tế bào gốc máu cuống rốn

      Quá trình thu thập máu cuống rốn đảm bảo an toàn tuyệt đối cho cả mẹ và bé. Khi thu thập, túi máu được lắc nhẹ để tránh đông máu, và bề mặt dây rốn được sát khuẩn kỹ lưỡng. Túi máu sau khi thu thập được bảo quản ở nhiệt độ từ 21-26°C và xử lý trong vòng 24 giờ để đảm bảo chất lượng.

Sau khi thu thập, túi máu cuống rốn được tiến hành xử lý nhằm chiết tách tế bào gốc, giảm thể tích lưu trữ xuống còn khoảng 25 mL. Túi máu cuống rốn được ly tâm để loại bỏ hồng cầu và huyết tương. Đơn vị tế bào gốc thu được sẽ được bổ sung chất bảo quản lạnh có thành phần Dimethyl Sulfoxide (DMSO) để chuẩn bị cho bước hạ nhiệt và lưu trữ.

      Các đơn vị tế bào gốc máu cuống rốn được hạ nhiệt có kiểm soát theo chương trình tự động của hệ thống BioArchive và được bảo quản trong ni-tơ lỏng ở -196°C. Hệ thống lưu trữ hoàn toàn tự động và khép kín BioArchive giúp đảm bảo tính chính xác và ổn định nhiệt độ, vượt trội hơn so với phương pháp thủ công vốn dễ gặp sai sót.

 

Hình 1. Xử lý và lưu mẫu tế bào gốc máu cuống rốn bằng phương pháp tự động

     Xử lý, lưu trữ tế bào gốc máu ngoại vi

     Túi tế bào gốc máu ngoại vi được thu thập tại Bệnh viện Truyền máu Huyết học, sau đó túi máu sẽ được ly tâm để loại bỏ huyết tương và bổ sung dung dịch bảo quản lạnh có thành phần DMSO để bảo quản đông lạnh lâu dài.

 

Hình 2. Xử lý và lưu mẫu tế bào gốc máu ngoại vi

      Đơn vị tế bào gốc máu ngoại vi được hạ nhiệt có kiểm soát theo chương trình và lưu trữ bán tự động trong tank chứa nito lỏng. Quá trình này đòi hỏi sự cẩn thận để tránh rủi ro từ việc tiếp xúc với ni-tơ lỏng.

      Thu thập, nuôi cấy tăng sinh và lưu trữ tế bào gốc trung mô

     Các nghiên cứu về tế bào gốc trung mô (Mesenchymal stem cells- MSC) cho thấy có nhiều phương pháp phân lập, nuôi cấy tăng sinh cho ra những kết quả cũng như đánh giá về tế bào gốc trung mô khác nhau, do đó gặp những khó khăn khi so sánh và đối chiếu các kết quả nghiên cứu. Để giải quyết vấn đề này, Hiệp hội quốc tế về liệu pháp tế bào (International Society for Cell & Gene Therapy – ISCT) đề xuất các tiêu chí tối thiểu để xác định tế bào gốc trung mô của con người. Đầu tiên, tế bào gốc trung mô phải bám dính và tăng sinh được khi nuôi cấy trong điều kiện nuôi cấy tiêu chuẩn. Thứ hai, tế bào gốc trung mô phải thể hiện CD105, CD73 và CD90, và thiếu biểu hiện của các phân tử bề mặt CD45, CD34, CD14 hoặc CD11b, CD79α hoặc CD19 và HLA-DR. Thứ ba, tế bào gốc trung mô phải biệt hóa được trong môi trường in vitro thành các dòng tế bào mỡ, xương, sụn.

     Tại Ngân hàng tế bào gốc - Bệnh viện Truyền máu Huyết học, từ năm 2024, chúng tôi thành công trong việc phân lập được các tế bào gốc trung mô từ mô dây rốn, màng nhung, màng ối và màng rụng đáp ứng đầy đủ 03/03 tiêu chí đánh giá của Hiệp hội quốc tế về liệu pháp tế bào cho việc xác định chính xác dòng MSCs của người, đạt yêu cầu để sử dụng cho nghiên cứu và ứng dụng trong điều trị lâm sàng.

 

Hình 3. Đánh giá chất lượng tế bào gốc trung mô theo các tiêu chí của ISCT

     Tế bào gốc trung mô sẽ được phân lập từ hai nguồn giàu tế bào gốc trung mô là bánh nhau và dây rốn. Sau khi thu thập, mẫu mô được rửa sạch, đặt trong đĩa cấy và bổ sung môi trường nuôi cấy đặc biệt và chuyển vào tủ ủ CO2 để nuôi cấy phân lập.

     Tế bào gốc trung mô được nuôi cấy và tăng sinh qua các lần cấy chuyền. Tế bào phát triển dạng hình thoi, lan tỏa từ mẫu mô ra xung quanh. Quá trình này được theo dõi chặt chẽ, với việc thay môi trường định kỳ để đảm bảo sự phát triển tối ưu. Sau khi đạt số lượng mong muốn với số lần cấy chuyền phù hợp, tế bào được thu hoạch bằng chất bóc tách phù hợp. Tế bào gốc trung mô sau khi thu hoạch được bổ sung dung dịch bảo quản chứa DMSO, sau đó hạ nhiệt và lưu trữ lâu dài trong tank chứa ni-tơ lỏng.

    Các xét nghiệm đánh giá chất lượng tại Ngân hàng tế bào gốc

    Các đơn vị tế bào gốc được xử lý, lưu trữ tại Ngân hàng Tế bào gốc thuộc Bệnh viện Truyền máu Huyết học đều được đánh giá chất lượng bằng các kỹ thuật xét nghiệm tiên tiến với độ chính xác và tin cậy cao. Các xét nghiệm đánh giá chất lượng tế bào gốc có thể kể đến như kỹ thuật phân tích tế bào dòng chảy tế bào (flow cytometry) đặc biệt hữu ích trong miễn dịch học, giúp phân tích nhận diện và đánh giá chất lượng các dòng tế bào (xác định chính xác số lượng và tỷ lệ sống của tế bào gốc trong mẫu máu cuống rốn, máu ngoại vi và các nguồn thu nhận tế bào gốc khác), xét nghiệm cấy cụm tế bào (đánh giá khả năng biệt hóa của tế bào gốc trong môi trường chuyên biệt), xét nghiệm sàng lọc virus, điện di Hemoglobin, xét nghiệm cấy vi trùng – vi nấm...

 

Hình 4. Hệ thống xét nghiệm tế bào dòng chảy (Flow cytometry)

 

Hình 5. Kỹ thuật nuôi cấy cụm tế bào (CFU)

    Cấp phát tế bào gốc đông lạnh

    Mọi thông tin về nguồn gốc của tế bào gốc đều được mã hóa dạng barcode, mỗi đơn vị tế bào gốc sẽ được cấp một mã xác định riêng. Đơn vị tế bào gốc máu cuống rốn, tế bào gốc máu ngoại vi luôn bảo đảm tra cứu được nguồn gốc giữa người cho, người nhận.

    Vị trí từng đơn vị tế bào gốc lưu trữ trong hệ thống đông lạnh luôn đảm bảo thông tin với hồ sơ lưu lúc lưu trữ bảo quản. Thủ tục hồ sơ lấy mẫu tế bào gốc luôn được thực hiện qua nhiều bước kiểm tra, đối chiếu, đảm bảo cấp phát mẫu luôn chính xác và an toàn. Trong quá trình vận chuyển mẫu tế bào gốc, các đơn vị tế bào gốc luôn được theo dõi bằng thiết bị chuyên dụng để luôn luôn được giám sát và đảm bảo điều kiện vận chuyển tối ưu.

 

Hình 6. Thực hiện lấy mẫu tế bào gốc đông lạnh để tiến hành cấp phát

   Cùng với cơ sở vật chất hiện đại, đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm và các quy trình kỹ thuật đạt chuẩn quốc tế, chúng tôi đã và đang cung cấp nguồn tế bào gốc chất lượng cao, phục vụ cho công tác điều trị và nghiên cứu. Trong tương lai, với những kế hoạch mở rộng như phát triển liệu pháp Car-T cell và xây dựng ngân hàng tế bào gốc trung mô từ bánh nhau, dây rốn, Ngân hàng Tế bào gốc thuộc Bệnh viện Truyền máu Huyết học kỳ vọng sẽ tiếp tục đóng góp quan trọng vào sự tiến bộ của chuyên khoa Truyền máu Huyết học nói riêng và nền y học Việt Nam nói chung, góp phần bảo vệ, nâng cao sức khoẻ cho nhân dân.